تصرف عدوانی

امروزه همه می دانیم که، مسائل حقوقی و کیفری دارای پیچیدگی ها و ظرافت های زیادی می باشد، به نحوی که هر یک از وکلا بعد از مدتی فعالیت در حوزه وکالت، تنها می توانند در یک یا چند حوزه از آن ها تخصص داشته باشند. یکی از پیچیده ترین دعاوی، به دعاوی املاک مربوط می شود. در این خصوص، یکی از مشکلاتی که برخی از افراد در امور ملکی با آن رو به رو می شوند و عموما برای مالکان دردسر ساز می شود، روبرو شدن با کسانی است که بدون داشتن مجوز قانونی و یا رضایت مالک، ملک را به تصرف خود در می آورند که این موضوع در قانون مدنی ایران با نام تصرف عدوانی شناخته می شود.

در این مقاله این موضوع را مورد بررسی قرار می دهیم و در انتها مجازاتهای آن را عنوان می کنیم. با توجه به مقدمه این مقاله، در صورت مواجهه با این موضوع بهتر است از مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری متخصص در امور ملکی، بهترین وکیل ملکی در تهران غافل نشوید.

تصرف عدوانی چیست

طبق ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی، تصرف عدوانی عبارت است از: ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت وی مال غیر منقول را از تصرف او خارج کرده است.

به عنوان مثال برای درک بهتر این موضوع می توان به مواقعی اشاره کرد که، فردی، بدون رضایت مستاجر یا مالک، ملک او را تصرف می کند. برای طرح این دعوا، صرف داشتن سابقه تصرف بر ملک کافی می باشد. اما در دعواوی مانند خلع ید ثابت کردن مالکیت فرد، ضروری می باشد. اگر شخصی، حق دیگری را پایمال کند، به مجازات قانونی دچار می شود.

به منظور مطالعه بیشتر کلیک کنید: خلع ید و نکات آن

انواع تصرف عدوانی

دو نوع مهم تصرف عدوانی عبارت است از:

• حقوقی
• کیفری

وکیل ملکی متخصص در این امور با بررسی مدارک و شرایط موجود، این مساله را در می یابد که نوع این دعوا کیفری خواهد بود یا حقوقی. از این طریق مهم ترین مرحله از دعاوی که طرح آن می باشد به درست ترین شکل ممکن اتفاق خواهد افتاد. در ادامه به بررسی نوع حقوقی و کیفری به صورت مجزا می پردازیم.

تصرف عدوانی کیفری

تصرف عدوانی کیفری به این حالت است که، در صورت اثبات اتهام تصرف برای فرد متصرف، علاوه بر رفع تصرف و بازگشت وضع به حالت سابق، مجازات حبس نیز برای وی وجود خواهد داشت. بنابراین این تصرف دارای شرایطی است و در صورت طرح این دعواو اثبات آن، برای تصرف کننده مجازاتهایی در پی خواهد داشت. این مجازات طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی عبارت است از:

• رفع تصرف
• اعاده وضع به حالت سابق
• یک ماه تا یک سال حبس

تصرف عدوانی حقوقی

در طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی، رای صرفا به رفع تصرف داده خواهد شد. این بدین معناست که، مجازاتی برای فرد متصرف اتفاق نخواهد افتاد. مراجع این نوع دعوا نیز دادگاه عمومی حقوقی می باشد. طرح مربوط به این دعوادارای شرایط زیر می باشد:

• فردی که با غلبه و قهر ملک خواهان را تصرف کرده، پیش از این در ملک تصرف شده، سابقه تصرف نداشته باشد.
• تصرف با قهر و زور و غلبه باشد.
• موضوع مربوط به مورد اختلاف و تصرف مال غیر منقول مانند ملک یا زمین باشد.
• شخص مدعی دعوای تصرف دارای سابقه تصرف باشد. عموما مبنای سابقه این تصرف عرفی می باشد و می تواند اعم از مدت کوتاه یا طولانی و بلند باشد.

رسیدگی و صدور رای در دعاوی تصرف عدوانی حقوقی

در قسمت قبل، شرایط طرح دعوا تصرف عدوانی را بررسی کردیم. حال می خواهیم به روند رسیدگی این دعوا اشاره کنیم. از همراهی شما سپاسگزاریم.

• مطابق ماده 177 قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان در نوبت رسیدگی قرار نمی گیرند. رسیدگی خارج از نوبت خواهد بود.
• رعایت اصل تناظر در این دعواها ضروری می باشد. یعنی هر دو طرفای دعوا، حق دفاع در برابر همدیگر را دارند.
• در دادگاه لازم است تصرف قبلی خواهان و خوانده احضار شوند.
• در این میان شخص ثالثی که خود را ذینفع می داند، اجازه دارد وارد شود.
• به محض صدور حکم، حکم سریعا اجرا می شود. در نتیجه تصرف باید به سرعت رفع شود.
• تجدید نظرخواهی در این مورد برخلاف سایر دعاوی، مانع اجرای حکم نمی باشد.

دعاوی تصرف عدوانی

در صورتی که خواهان عملا مال یا حق مورد نظر را در اختیار داشته باشد به آن دعوای تصرف عدوانی اطلاق میشود. در این رابطه  اینکه خواهان واقعا در دعوا ذی حق باشد یا نباشد در نظر گرفته نمی شود. یعنی قانونگذار به متصرف قبلی مال غیرمنقول که ملک عدوانا از تصرف او خارج شده اجازه داده است که بدون نیاز به دلایل مالکیت طرح دعوا کند. حتی اگر کسی که عدوانا متصرف شده دلایلی بر مالکیت خود داشته باشد. بنابراین قانونگذار خارج کردن املاک از تصرف متصرفین را ممنوع کرده است. از تصرف و متصرف حمایت می کند.  

انواع دعاوی تصرف

به طور کلی قانون آیین دادری مدنی دعوی تصرف را بر سه نوع می داند. این سه نوع به شرح زیر است:

• تصرف عدوانی
• مزاحمت
• ممانعت از حق

جرم تصرف عدوانی

برای آنکه جرمی تحقق یابد، باید عناصری در جرم وافع شوند. تصرف عدوانی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این بخش تصمیم داریم تا عناصر این جرم را بررسی کنیم.

• قانونی : مواد 690 تا 693 قانون مجازات اسلامی
• عنصر مادی : استیلای عرفی و مادی مرتکب بر مال غیرمنقول متعلق به دیگری به قصد استفاده از آن به نفع خود.
• معنوی : قصد اضرار به غیر، سوءنیت خاص این جرم نیست.

مجازات جرم تصرف عدوانی

مجازات این جرم طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامي تعیین می گردد. ا ماده مي گويد: هر كس اقدام به هرگونه تصرف عدواني يا ايجاد مزاحمت يا ممانعت از حق در موارد مذكور نمايد به مجازات 1 ماه تا يكسال حبس محكوم مي شود. دادگاه را موظف به رفع تصرف يا رفع مزاحمت يا ممانعت از حق نمايد.