دیه چیست ؟
یکی از مهمترین مجازاتها در قانون مجازات اسلامی، دیه است. این مجازات برای جرمهای غیرعمدی که توسط فردی علیه جان، اعضای بدن یا منافع اعضای بدن فرد دیگری انجام شود، مشخص شده است. به طور کلی از منظر حقوقی اگر فردی به صورت عمد با غیر عمد به جان یا مال دیگری صدمه وارد کند که ضرر و زیان مادی و معنوی را برای دیگری به همراه داشته باشد، باید درصدد جبران خسارت برآید. در این صورت پول یا مالی که در این جهت پرداخت می گردد خونبها نام دارد. مطابق قانون پرداخت حونبها در مواردی به عنوان مجازات اصلی و در مواردی نیز جایگزین قصاص خواهد شد. در رادامه با کمک از وکیل پایه یک دادگستری به بررسی این موضوع می پردازیم.
تعریف دیه
دیه مال و اموال مجرم بوده که به علت صدمه به جان، قطع اعضای بدن یا منافع اعضا، به فرد دیگر یا ورثه او تعلق میگیرد. مبلغ آن با توجه به وقوع جرم در ماههای حرام به میزان یک سوم افزایش مییابد که در اصطلاح فقهی، تغلیظ دیه نامیده میشود. در ادامه به این مورد اختصاصا اشاره میکنیم.
این تعریف طبق ماده ۴۴۵ قانون مجازات اسلامی عبارت است از: “مقدار مال معینی است که در شرح مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو، منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، تعیین شده است.”
شرایط تعیین دیه
در تعیین دیه شرایطی را در نظر میگیریم که به شرح زیر است:
- در جرایمی نظیر ضرب و شتم که به صورت غیر عمد انجام شده، مجرم محکوم به پرداخت خونبها است.
- جرمهایی که به صورت عمدی انجام شده و به دلایل قانونی شامل قصاص نمیشوند.
مشاوره با بهاره فیض ، وکیل پایه یک دادگستری متخصص در امور کیفری : 09124478815
انواع دیه
وکیل پایه یک دادگستری متخصص در امور کیفری اذعان می دارد ، در شرایط مختلف و بر اساس قانون مجازات اسلامی دیه را به انواع مختلفی تقسیم می کنیم که عبارت اند از:
- منافع اعضا: در صورتی که فرد مجرم اعمالی انجام دهد که دیگری حواس خود را از دست بدهد، فرد خاطی باید بها منافع آن عضو را پرداخت نماید. به طور مثال هنگامی که توانایی شنیدن مختل شود اما به خود گوش آسیبی وارد نشود.
- قتل: خونبها قتل مبلغی است که هر ساله توسط قوه قضاییه اعلام میشود.
- اعضای بدن: در صورتی که از عضوی تنها یک عدد در بدن انسان وجود داشته باشد و فرد مجرم، آن عضو را از بین ببرد، باید یک خونبها کامل بپردازد . اما اگر از آن عضو دو عدد وجود داشته باشد، از بین بردن یکی از آنها مجازات پرداخت نصف خونبها کامل را به همراه خواهد داشت.
- جراحت: در صورتی که فردی مرتکب جنایتی شود که طرف مقابل با جراحت رو به رو گردد، باید بها جراحت بپردازد که تعیین مبلغ آن بر اساس میزان جراحت و به تشخیص پزشکی قانونی صورت میگیرد. مانند ایجاد کبودی، زخم، تورم و …
محاسبه دیه
محاسبه دیه بر اساس مبلغی است که توسط قوه قضاییه به صورت سالانه اعلام میگردد. به همین جهت پزشکی قانونی با اعلام میزان صدمات وارده به فرد و اعلام آن به دادگاه، مسیر محاسبه را هموار کرده است. دادگاه نیز بر اساس گواهی پزشکی قانونی مبلغ را اعلام میکند. بر طبق قانون مجازات اسلامی این مبلغ برای یک انسان برابر است با نرخ به روز ۱۰۰ شتر سالم می باشد. با این حال امروزه این مبلغ بر اساس معیار های جامعه امروز تعیین می گردد.
تفاوت دیه زن و مرد چیست؟
ا مردان مسئولیت و تأمین خرج و مخارج زندگی را برعهده دارند. بنابراین با از بین رفتن سرپرست خانواده، مشکلات مالی زیادی برای آن خانواده به وجود میآید. به همین سبب قانون مجازات اسلامی دیه مرد را دو برابر دیه زن اعلام کرده تا نیازهای مالی خانواده رفع شود. این تفاوت زن و مرد، نشان دهنده برتری مرد نسبت به زن نخواهد بود.
نکات:
- مطابق مواد ۵۶۰ و ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که آسیب و صدماتی منجر به نقص عضو و زوال منافع گردد ، میزان دیه زن نصف دیه مرد محاسبه میشود.
- تامین تفاوت خونبها زن و مرد مطابق ماده ۵۵۱ مجازات اسلامی در کلیه جرایم بر عهده صندوق تامین خسارتهای بدنی است. مانند شرایطی که جهت آسیب وارده، ارش پرداخت شده یا صدمه از نوع جراحات منتهی به زوال منافع یا نقص عضو نمیگردد. در این صورت که تفاوتی میان زن و مرد نیست و خونبها و ارش زن حتی در صورتی که بیش از ثلث باشد ، نصف نخواهد شد. با خونبها مرد مساوی است.
- از طرف دیگر، مطابق قانون در تمامی خسارات وارده بر شخص ثالث که از طریق حوادث رانندگی ایجاد و خونبها توسط شرکتهای بیمه پرداخت میشود، هیچ تفاوتی میان زن و مرد نیست. هر دو جنس از خونبها کامل برخوردار خواهند شد.
دیه در ماه های حرام
در ماههای حرام سال که شامل محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه هستند، دیه کامل انسان شامل قانون تغلیظ دیه میشوند. بنابراین بر اساس تغلیظ ، خونبها قتل انسان در این چهار ماه، به میزان یک سوم مبلغ کل ، افزایش مییابد. قانون تغلیظ تنها برای قتل انسان است. این میزان برای سایر موارد در ماههای حرام و ماههای دیگر سال، تفاوتی ندارد.
بدون دیدگاه